Reuters Enstitüsü, dünya genelinde dijital haber tüketim alışkanlıklarını, medya güvenini ve sosyal medya kullanımını inceleyen yıllık Dijital Haber Raporu'nu açıkladı. 2024 yılı raporu, 47 ülkeden 94.943 yetişkinin katılımıyla oluşturuldu. Bu çalışma, dünya nüfusunun yarısının ulusal ve bölgesel seçimlere katıldığı, Ukrayna ve Gazze'de süregelen savaşlar gibi önemli olayların yaşandığı bir dönemde gerçekleştirildi. En dikkat çekici bulgulardan biri ise her 10 kişiden 4'ünün (%39) haberlerden kaçınıyor olması. Bu oran, 7 yıl öncesine göre %10 artmış durumda.
10 Kişiden 6'sı Gerçek ve Sahte Haberleri Ayırt Etme Konusunda Endişeli
2024 raporu, internette neyin doğru neyin sahte olduğu konusunda endişeli olan kullanıcı sayısında %3'lük bir artış olduğunu gösteriyor; bu oran %56'dan %59'a yükselmiş durumda. Özellikle 2024 seçimlerinin yapıldığı ve yapılacağı ülkelerde bu endişenin daha fazla olduğu göze çarpıyor. Örneğin, 29 Mayıs seçimlerine giden Güney Afrika'da oran %81 iken, 5 Kasım'da seçimlerin yapılacağı ABD'de %72, 4 Temmuz'da genel seçimlerin olduğu Birleşik Krallık'ta %70 olarak belirlendi.
Dijital platform kullanıcılarına güvenilir ve güvenilmez içeriği ayırt etmenin ne kadar zor olduğu sorulduğunda, TikTok kullanıcılarının %27'sinin güvenilir haberleri tespit etmekte zorlandığı ortaya çıktı. Ana kullanıcı kitlesi 18-34 yaş arası gençler olduğundan, bu oran daha da endişe verici olarak değerlendiriliyor. Diğer sosyal medya platformlarında bu oran TikTok ve X'e göre biraz daha düşük seyrediyor.
10 Kişiden 4'ü Haberden Kaçınıyor
2024 raporuna göre, dünya genelinde haberden uzak durma oranı önemli bir artış göstermiş durumda. 2017 yılında %29 olan haberden kaçınma oranı, 10 puan artarak bugün %39 seviyesine ulaşmış bulunuyor.
Haber Tüketim Alışkanlığı Değişiyor mu?
Raporda, katılımcıların haber tüketim alışkanlıklarının değiştiğine dikkat çekiliyor. YouTube, TikTok ve Instagram gibi video tabanlı platformların haber tüketimindeki rolü artış gösteriyor.
Platform bazında yapılan analizlerde:
- YouTube, katılımcıların %31'i tarafından haftalık haber kaynağı olarak kullanılıyor.
- WhatsApp %21 ile ikinci sırada yer alıyor.
- TikTok ise %13 ile genç kullanıcılar arasında popülerlik kazanmış durumda.
Sosyal medya platformlarının haber tüketimi:
- Tayland'da %39
- Kenya'da %36
- Endonezya'da %29
- Peru'da %27
- Buna karşılık Birleşik Krallık'ta %4, Danimarka'da %3, ABD'de %9 gibi düşük seviyelerde seyrediyor.
Dünya Genelinde Yalnızca 10 Kişiden 4'ü Haberlere Güveniyor
Araştırmaya göre, dünya genelinde katılımcıların sadece %40'ı çoğu habere genellikle güveniyor. Güven seviyesi, siyasi görüş, yaş, gelir ve eğitim gibi faktörlere göre değişiklik gösteriyor.
Türkiye'den 2082 kişinin katıldığı ankette, en az güvenilen üç haber markası A Haber, ATV ve Sabah olarak öne çıkmış. TRT de bir önceki yıl sonuçlarına göre güven puanında üç puan kaybetmiş.
Raporun Türkiye Verileri
Raporun Türkiye bölümünde birçok önemli konuya değiniliyor.
- 2023 Seçimleri: Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi sürecinde bazı kanalların iktidar partisine orantısız süre ayırdığı belirtilmiş.
- RTÜK Cezaları: NOW TV ve Halk TV'nin aldığı cezalar vurgulanmış.
- Güven Seviyeleri: Türkiye’de haberlere güven oranı %35 olarak ölçülmüş ve bu oranla 47 ülke arasında 26. sırada yer almış.
Televizyon hâlâ Türkiye'de en etkili haber kaynağı olarak öne çıkıyor. Ancak, ulusal yayıncıların çevrimiçi haber servisleri de televizyon kadar etkili. Buna karşılık, basılı gazetelerin ciddi bir düşüş yaşadığı ve haftalık erişimin 2015 yılına göre yarıya indiği ifade ediliyor.
Türkiye'de Haber Kaynakları Sıralaması
- Çevrimiçi medya (sosyal medyanın da içinde bulunduğu) - %70
- Televizyon - %56
- Sosyal medya - %45
- Basılı gazeteler - %19
Dijital Haberler ile İlgili En Merak Edilen Sorular
Dijital haber tüketim alışkanlıkları nasıl değişti?
Dijital haber tüketim alışkanlıkları, geleneksel medyanın yerini büyük ölçüde çevrimiçi platformlara bırakmasıyla değişti. Özellikle YouTube, TikTok ve Instagram gibi video tabanlı platformlar, daha fazla insanın haberleri bu mecralar aracılığıyla takip etmesine olanak tanıyor. 2024 yılı raporuna göre, YouTube kullanıcılarının %31'i haber kaynağı olarak bu platformu kullanıyor. Ayrıca, WhatsApp %21 oranında haber kaynağı olarak tercih edilen ikinci platform oldu. Genç kullanıcılar arasında ise TikTok %13 kullanımla öne çıkmakta. Bu platformların artan etkisi, geleneksel medya alışkanlıklarının ciddi şekilde değiştiğini gösteriyor.
Neden 10 kişiden 4'ü haberlerden kaçınıyor?
10 kişiden 4'ünün (%39) haberlerden kaçınma sebeplerinin başında, sahte haberlerin yayılması ve haberlerin genellikle olumsuz içerikler barındırması geliyor. Reuters Enstitüsü'nün 2024 raporunda, bu oran 7 yıl önceye göre %10 arttı. Ayrıca, dijital platformlar üzerinden yayılan yanlış bilgilendirme ve manipülasyon, insanların güvenini sarsıyor ve haberlerden uzak durmaya itiyor. Çoğu kişi, gerçek ve sahte haberleri ayırt etmekte zorlanmakta, bu da haberlerden kaçınma oranının artmasına yol açıyor. Özellikle sosyal medyada bilgi kirliliği, bu eğilimi artıran bir diğer önemli faktör olarak öne çıkıyor.
İnsanlar hangi sosyal medya platformlarında en çok güven sorunları yaşıyor?
Dijital platformlarda en çok güven sorunu yaşanan sosyal medya ağı, TikTok olarak öne çıkıyor. TikTok kullanıcılarının %27'si güvenilir haberleri tespit etmekte zorlandıklarını belirtiyor. Bu durum, TikTok kullanıcılarının büyük bir kısmının 18-34 yaş grubundan oluşması nedeniyle daha da önemli hale geliyor. Diğer sosyal medya platformları olan Twitter (X) ve Facebook gibi ağlarda da belirli oranda güven sorunları bulunsa da, TikTok ve X en yüksek oranlara sahip. Özellikle seçim dönemlerinde sosyal medya platformlarındaki bilgi kirliliği ve manipülasyon, insanların bu platformlara olan güvenini daha da azaltıyor.