Ekonomi, günlük hayatımızın her alanını etkiler. Satın aldığımız diş fırçalarından yatırım yaptığımız hisse senetlerine kadar. İşte bu nedenle, bilinçli bir vatandaş olmak için en azından temel ekonomik kavramları bilmek gerekir. Bunları bilmek size dünyada işlerin nasıl döndüğü hakkında bir fikir verir ve sağlıklı kararlar almanızı sağlar. Biliyoruz ki birçok insanın formal bir ekonomi eğitimi almaya ne isteği ne de fırsatı var, bu yüzden ekonomi ile ilgili en temel 12 kavramı sizler için bir araya getirdik. Bu yazımızı bir nevi ekonomiye giriş dersinin bir özeti olarak da görebilirsiniz.

1. Mikroekonomi ve Makroekonomi

Makroekonomi, ekonomiyi bir bütün olarak ele alır. Makroekonomide toplam rakamlar ve tüm ülkeden gelen data odak noktasıdır. Bu yüzden makroekonomi geniş bir perspektif sunar. Mikroekonomi ise ufak çaplı ekonomik birimleri araştırır. Bireyleri inceleyerek onların karar verme süreçlerine yakından bakar. Her ne kadar bu iki disiplin çok farklı alanlara odaklansa da birbirleriyle iç içedirler.

2. Fırsat Maliyeti

İnsanlar sürekli değiş tokuş halindedir. Eldeki kaynağın sınırlı olması nedeniyle bazı konularda seçim yapmaları gerekir. Bu yüzden istedikleri her şeyi alamazlar; bazı şeyleri diğerlerine tercih etmeleri gerekir. Fırsat maliyeti ise kısaca bu süreçte vazgeçilmiş diğer en iyi alternatiflerin değerini niteler.

3. Arz ve Talep

Bir malın veya hizmetin fiyatı onun arz-talep dengesi ile belirlenir. Birçok durumda, diğer her şey aynı kalmak şartıyla talepte olan artış, fiyatta da artışa neden olur. Aynı şekilde arzda olan artış ise fiyatların düşmesine yol açar. Uzun vadede ise piyasanın arz ve talebin eşitlendiği bir denge kurması beklenir.

4. Mukayeseli Üstünlük

Eğer piyasadaki bir aktör bir malı veya hizmeti rakiplerinden daha az fırsat maliyeti ile sağlayabiliyorsa bu aktörün mukayeseli üstünlüğü var demektir. Mukayeseli üstünlük söz konusu olduğunda bir malı veya hizmeti diğerlerinden daha etkili şekilde üreten tüm piyasa aktörleri ortaklık ve birbirleriyle ticaret ile bu üstünlüklerinden herkesin yararlanmasını sağlayabilirler.

5. Azalan Marjinal Fayda

Birçok durumda insanların belirli bir ürünü veya hizmeti almaktan duydukları mutluluk, o ürünün arzı arttıkça azalır. Bir noktadan sonra bir ürünün marjinal faydası negatif değerlere dahi düşebilir, örneğin tamamen olumsuz olabilir. Marjinal fayda şirketlerin ürünleri için fiyat belirlemede sık kullandıkları bir konsepttir.

6. Ekonomik Büyüme ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

Ekonomik büyüme insanların yaşam standartlarını sürekli yükseltme arzularını tatmin etmek için, gelirin yeniden dağılımı için ve yeni teknolojiler keşfetmek için gereklidir. Ekonomik büyüme, belirli bir süre zarfı içerisinde bir ekonomide üretilen tüm ürünlerin ve hizmetlerin toplamı olan gayri safi yurtiçi hasıla (kısaca GSYİH) ile belirlenir.

7. Dışsallıklar

Dışsallıklar, ilgili olmayan üçüncü bir partinin ekonomik aktivitelerinin pozitif veya negatif sonuçlarıdır. Üretim veya harcama olarak iki uçta artıp azalabilirler. Dışsallıklar birçok durumda yalnızca sıkı regülasyonlar yoluyla dışsallıkları içselleştirme ile çözülebilecek piyasa çöküşleri doğrular.

8. Faiz Oranları

Bir banka birine kredi verdiği zaman karşılığında faizli ödeme bekler. Böylece paranın geri ödenmemesi riskini ve fırsat maliyetlerini telafi etmeyi amaçlar. Faiz oranları bir kişinin veya bir kurumun kredi almak için ne kadar faiz ödemesi gerektiğini belirten değerdir. Bu yüzden faiz oranları para ticaretinde önemli rol oynar.

9. Mali Politikalar

Bir hükümetin ülke ekonomisini etkileyip kontrol altında tutmasının bir yolu harcamaları ve vergi oranlarını düzenlemektir. Mali politikalar denen kavram içerisinde bir hükümet ya harcamayı artırıp vergileri azaltarak ekonomiyi canlandırır ya da harcamaları azaltıp vergileri artırarak ekonomiyi yavaşlatır. Mali politikalar ekonomik dalgalanmaları (patlamaları ve sönmeleri) düzeltmek için kullanılabilir.

10. Enflasyon ve Deflasyon

Birçok ekonomi orta seviyede bir enflasyonu sürekli yaşar. Kısaca enflasyon şu demektir; fiyatlar artarken insanların satın alma gücü azalır. Deflasyon ise daha az görülen bir durumdur ve fiyatlar ucuzlarken satın alma gücünün artması olarak ifade edilir.

11. Para Politikaları

Merkez bankaları veya para kurulları, paranın arzını düzenleyerek ekonomiyi etkileyebilirler. Bunu da devlet tahvillerinin alım-satımını yaparak veya faiz oranlarını ayarlayarak yaparlar. Genişlemeci bir para politikası ekonomik aktiviteyi ve büyümeyi sağlarken daraltıcı bir para politikası ise tam tersini yapar.

12. Konjonktür Dalgalanmaları

Ekonomiler, ekonomik aktivitenin bir azalıp bir arttığı periyodları düzenli olarak yaşarlar. Konjonktür dalgaları ekonomik patlama ile başlar, gerileme ile devam eder. Gerilemenin dip noktası görüldükten sonra ekonomi, tepe noktasına doğru tekrar genişlemeye başlar ve böylece yeni bir konjonktür dalgası da başlamış olur.